Sự trỗi dậy của các mô hình trí tuệ nhân tạo từ Trung Quốc như Qwen và DeepSeek đang vẽ lại bản đồ công nghệ toàn cầu. Bạn có bao giờ tự hỏi, giữa cuộc đua AI khốc liệt do các gã khổng lồ phương Tây thống trị, làm sao những cái tên mới nổi này lại có thể bứt phá lên nhóm dẫn đầu chỉ sau một thời gian ngắn? Đối với những người đang nung nấu ý tưởng về một startup AI Việt Nam, hay những nhà đầu tư đang tìm kiếm cơ hội trong lĩnh vực đầy tiềm năng này, câu chuyện của Qwen và DeepSeek không chỉ là tin tức công nghệ, mà còn là những bài học vô cùng giá trị.
Chúng ta đang sống trong thời đại AI tạo sinh bùng nổ, nơi khả năng của một mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) không còn chỉ được đánh giá qua vẻ ngoài hay cách nó viết một đoạn văn, mà phải thông qua những bài kiểm tra “sát hạch” thực sự về tư duy, toán học, lập trình và khả năng hiểu sâu kiến thức. Đây là lúc các bảng xếp hạng uy tín như Hệ thống AI Agent nghiên cứu dựa trên Artificial Analysis Intelligence Index trở nên quan trọng. Index này tổng hợp kết quả từ 7 benchmark hàng đầu thế giới như MMLU-Pro, GPQA Diamond, Humanity’s Last Exam, LiveCodeBench, SciCode, AIME & MATH-500. Nhìn vào bảng xếp hạng này, chúng ta không chỉ thấy điểm số, mà còn thấy chiến lược, định hướng kỹ thuật và thậm chí là tham vọng của những người tạo ra chúng. Nó cho ta biết ai đang thực sự làm chủ cuộc chơi và ai đang tìm ra lối đi riêng.
Bảng xếp hạng mới nhất từ Artificial Analysis Intelligence Index mang đến nhiều bất ngờ thú vị. GPT-4 mini (high) của OpenAI dẫn đầu với 70 điểm, chứng minh rằng “nhỏ” không có nghĩa là “yếu”. Ngay cả một mô hình gọn nhẹ vẫn có thể sở hữu năng lực tư duy vượt trội. Xếp sau là Gemini 2.5 Pro của Google (69 điểm), GPT-4 và Grok 3 mini Reasoning (high) của xAI (cùng 67 điểm). Đáng chú ý, ở nhóm tiệm cận hàng đầu, ta thấy sự xuất hiện mạnh mẽ của các đại diện từ Trung Quốc: Qwen3 72B của Alibaba (62 điểm) và DeepSeek R1 (60 điểm). Sự góp mặt của Qwen và DeepSeek trong top 10 không phải ngẫu nhiên. Nó là kết quả của những chiến lược đầu tư và phát triển bài bản, mang đến những bài học quý giá cho bất kỳ ai muốn xây dựng startup AI Việt Nam có khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Tập Trung Vào Lĩnh Vực Chuyên Biệt: Tìm “Ngách” Cho Startup AI Việt Nam
Qwen và DeepSeek không cố gắng làm mọi thứ cùng lúc như các mô hình AI khổng lồ đa năng ban đầu. Thay vào đó, họ chọn tập trung vào những lĩnh vực mà họ có thể xây dựng lợi thế cạnh tranh rõ rệt. Knowledge đã chỉ ra rằng Qwen mạnh về toán học và lập trình, trong khi DeepSeek lại nổi bật ở khả năng lập luận và coding. Việc tập trung này giúp họ tối ưu hóa tài nguyên, tinh chỉnh mô hình sâu hơn và đạt được hiệu suất vượt trội trong các bài kiểm tra chuyên môn, dù quy mô có thể chưa bằng các đối thủ lớn nhất. Đây là bài học đầu tiên và có lẽ là quan trọng nhất cho các startup AI Việt Nam.
Cố gắng làm mọi thứ là cách nhanh nhất để không làm tốt điều gì cả.
Việt Nam có những lợi thế và đặc thù riêng mà các mô hình toàn cầu chưa chắc đã hiểu hết. Đó là sự phong phú của ngôn ngữ tiếng Việt, văn hóa đa dạng, và những vấn đề đặc thù của thị trường nội địa hay khu vực Đông Nam Á. Thay vì cố gắng xây dựng một mô hình AI tổng quát cạnh tranh trực tiếp với GPT-4 hay Gemini, một startup AI Việt Nam có thể tập trung vào những ngách này. Chẳng hạn, phát triển AI hiểu sâu tiếng lóng, văn hóa meme Việt Nam, hoặc các thuật ngữ chuyên ngành đặc thù của các ngành nghề tại Việt Nam (như nông nghiệp, thủy sản, sản xuất). Hoặc tập trung vào các bài toán AI cho các doanh nghiệp siêu nhỏ (micro-businesses) hay người bán hàng cá nhân trên các sàn thương mại điện tử trong nước và khu vực. Đây là những thị trường lớn nhưng chưa được phục vụ đầy đủ bởi AI nước ngoài. Việc xác định và làm chủ một lĩnh vực chuyên biệt không chỉ giúp startup giảm áp lực cạnh tranh trực diện mà còn tạo ra giá trị độc đáo cho người dùng và doanh nghiệp Việt Nam. Nó cũng là cách xây dựng thương hiệu cá nhân hoặc thương hiệu công ty dựa trên chuyên môn sâu. Đây là lúc bạn cần đào sâu để hiểu thị trường và thế mạnh của mình.
Đầu Tư Nghiên Cứu và Phát Triển (R&D): Nền Móng Của Sự Bứt Phá
Bạn có thể nghĩ rằng một startup nhỏ ở Việt Nam làm sao có thể cạnh tranh R&D với những tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới? Nghe có vẻ bất khả thi, đúng không? Nhưng câu chuyện của Qwen và DeepSeek cho thấy điều đó là có thể, với một chiến lược đúng đắn. Thành công của họ trong việc lọt vào top của Artificial Analysis Intelligence Index không đến từ may mắn, mà đến từ khoản đầu tư khổng lồ và sự kiên trì vào nghiên cứu và phát triển công nghệ lõi. Họ không chỉ sao chép, mà thực sự đổi mới và tối ưu hóa mô hình của mình để đạt được hiệu suất cao trên các tiêu chí khắt khe nhất.
R&D là cuộc marathon, không phải cuộc chạy nước rút.
Sơn nhớ lần đầu tiên thử xây dựng một hệ thống AI nhỏ cho công việc cá nhân. Cứ nghĩ chỉ cần dùng API sẵn có là xong, nhưng để nó thực sự hiệu quả, hiểu đúng ý mình và chạy mượt mà, Sơn đã phải dành hàng tuần trời mày mò đọc tài liệu, thử nghiệm các prompt khác nhau, tinh chỉnh cấu trúc dữ liệu. Đó là phiên bản R&D thu nhỏ của một doanh nghiệp một người. Đối với một startup AI Việt Nam, đầu tư R&D không nhất thiết phải là xây dựng mô hình nền tảng từ đầu với hàng trăm triệu đô la. Nó có thể là việc tập trung vào R&D ở lớp ứng dụng: phát triển các thuật toán tối ưu cho dữ liệu tiếng Việt, xây dựng phương pháp huấn luyện hiệu quả trên tài nguyên hạn chế, hoặc tạo ra các kỹ thuật tinh chỉnh (fine-tuning) mô hình nền tảng để giải quyết các vấn đề cụ thể của thị trường Việt Nam. Khoản đầu tư này đòi hỏi thời gian, tiền bạc, và đặc biệt là những bộ óc giỏi. Việc tìm kiếm và giữ chân nhân tài AI hàng đầu là một thách thức lớn, nhưng đây là yếu tố then chốt để có thể thực sự đổi mới và tạo ra sản phẩm khác biệt.
Xây Dựng Hệ Sinh Thái và Cộng Đồng: Cùng Nhau Phát Triển
Trong cuộc đua AI toàn cầu, không ai có thể đi một mình. Qwen và DeepSeek hoạt động trong một môi trường công nghệ được hỗ trợ mạnh mẽ bởi chính phủ, các tập đoàn lớn và một thị trường nội địa khổng lồ. Thành công của họ là một phần của sự phát triển chung của ngành AI Trung Quốc. Đối với các startup AI Việt Nam, việc xây dựng một hệ sinh thái và cộng đồng vững mạnh còn quan trọng hơn gấp bội. Một hệ sinh thái bao gồm các yếu tố hỗ trợ từ nhiều phía: các quỹ đầu tư mạo hiểm sẵn sàng rót vốn cho AI, các trường đại học và viện nghiên cứu là nguồn cung cấp nhân tài và kiến thức chuyên sâu, các doanh nghiệp lớn là khách hàng tiềm năng và đối tác chiến lược, và cả chính sách hỗ trợ từ nhà nước. Bạn không cần phải tự lo liệu mọi thứ.
Sức mạnh của một startup AI Việt Nam nằm ở khả năng kết nối và tận dụng nguồn lực chung.
Song song với việc xây dựng hệ sinh thái bên ngoài, việc xây dựng một cộng đồng các nhà phát triển AI tại Việt Nam là cực kỳ cần thiết. Đây là nơi các kỹ sư, nhà nghiên cứu, và những người đam mê AI có thể gặp gỡ, chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm, và cùng nhau giải quyết những bài toán khó. Một cộng đồng mạnh mẽ có thể đẩy nhanh tốc độ học hỏi, tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh và là nơi ươm mầm cho những ý tưởng đột phá. Các sự kiện, workshop, cuộc thi về AI, hay chỉ đơn giản là các nhóm thảo luận trực tuyến (như trên Zalo, Facebook, Discord) có thể là điểm khởi đầu. Sơn tin rằng, tinh thần đoàn kết và học hỏi của người Việt, nếu được định hướng đúng, sẽ là nguồn lực mạnh mẽ để phát triển ngành AI. Xây dựng thương hiệu cá nhân của bạn như một chuyên gia trong cộng đồng cũng là một cách để thu hút nhân tài và cơ hội. Đừng ngần ngại kết nối và chia sẻ.
| Bài Học Từ Qwen & DeepSeek | Áp Dụng Cho Startup AI Việt Nam |
|---|---|
| Tập trung vào Lĩnh vực Chuyên biệt: Đạt hiệu suất cao trong ngách hẹp (toán, coding). | Tìm Lợi thế Riêng: Khai thác đặc thù ngôn ngữ, văn hóa, thị trường Việt Nam. Phát triển AI giải quyết vấn đề địa phương. |
| Đầu tư Nghiên cứu & Phát triển: Phát triển công nghệ lõi, tối ưu hóa mô hình. | Đầu tư R&D Ứng Dụng: Xây dựng thuật toán, phương pháp huấn luyện hiệu quả cho ngữ cảnh Việt Nam. Tìm kiếm, giữ chân nhân tài. |
| Xây dựng Hệ Sinh thái & Cộng đồng: Được hỗ trợ bởi môi trường công nghệ quốc gia, thị trường lớn. | Kết nối & Tận dụng Nguồn lực: Liên kết với nhà đầu tư, trường học, doanh nghiệp. Xây dựng cộng đồng nhà phát triển để học hỏi, chia sẻ. |
Cuộc đua AI toàn cầu đang nóng hơn bao giờ hết, và sự xuất hiện của các mô hình mạnh mẽ từ Trung Quốc như Qwen và DeepSeek là lời nhắc nhở rằng sự cạnh tranh có thể đến từ bất kỳ đâu. Đối với startup AI Việt Nam, đây vừa là thách thức vừa là cơ hội. Những bài học từ Qwen và DeepSeek – tập trung vào lợi thế cạnh tranh, đầu tư mạnh mẽ vào R&D, và xây dựng hệ sinh thái, cộng đồng – là kim chỉ nam quan trọng. Chúng ta không cần phải có quy mô như OpenAI hay Google để tạo ra ảnh hưởng. Chúng ta cần một chiến lược thông minh, sự kiên trì và khả năng tận dụng tối đa nguồn lực của mình.
Giống như cách một hệ thống một người vận hành hiệu quả không cần đội ngũ đông đảo, một startup AI Việt Nam vẫn có thể tạo ra giá trị đột phá bằng cách tập trung vào sự tinh gọn, sáng tạo và kết nối. Bạn nghĩ Việt Nam cần làm gì nữa để phát triển ngành công nghiệp AI, để có những Qwen, DeepSeek của riêng mình? Hãy chia sẻ suy nghĩ của bạn ở phần bình luận nhé!
