Bạn đang “viết” hay đang “trò chuyện” với độc giả?
Bạn đã bao giờ ngồi hàng giờ trước màn hình máy tính, cố gắng nặn ra từng câu chữ thật kêu, thật chuyên nghiệp, để rồi nhận lại một bài viết khô khan, không cảm xúc và chẳng có ai buồn đọc đến cuối? Nếu câu trả lời là có, bạn không hề đơn độc. Rất nhiều người trong chúng ta, từ những người mới bắt đầu học copywriting, chủ doanh nghiệp nhỏ cho đến các blogger, đều bị một “nỗi ám ảnh” vô hình từ thời đi học: phải viết cho đúng văn phong học thuật.
Chúng ta được dạy rằng một bài viết tốt phải có những câu văn phức tạp, từ ngữ hoa mỹ, cấu trúc tầng tầng lớp lớp. Nhưng trên môi trường Internet, nơi sự chú ý của con người còn ngắn hơn cả một video TikTok, quy tắc đó không còn đúng nữa. Người đọc online không tìm kiếm một bài luận văn. Họ tìm kiếm một cuộc trò chuyện, một sự kết nối, một giải pháp cho vấn đề của họ. Bài viết này sẽ chỉ cho bạn 3 bước đơn giản để cởi bỏ chiếc áo “học thuật” và bắt đầu viết tự nhiên như nói, biến nội dung của bạn từ một văn bản tĩnh thành một cuộc đối thoại sống động, thu hút.
Thay đổi tư duy: Viết là một cuộc trò chuyện, không phải bài kiểm tra Văn
Bước đầu tiên và quan trọng nhất không nằm ở kỹ thuật, mà nằm ở tư duy. Hãy ngừng suy nghĩ về việc “viết một bài blog” và bắt đầu nghĩ về việc “nói chuyện với một người bạn”. Hãy tưởng tượng độc giả lý tưởng của bạn đang ngồi đối diện, và bạn đang chia sẻ với họ những điều bạn tâm đắc. Bạn sẽ nói gì? Bạn sẽ dùng từ ngữ nào? Chắc chắn bạn sẽ không dùng những câu như: “Do đó, có thể khẳng định rằng việc tối ưu hóa quy trình là một yếu tố tiên quyết cho sự thành công của doanh nghiệp.”
Thay vào đó, có lẽ bạn sẽ nói: “Này, nếu muốn làm ăn ngon nghẻ thì phải sắp xếp công việc cho gọn vào, không thì rối lắm.”. Thấy sự khác biệt chưa? Viết như nói là xóa bỏ rào cản giữa bạn và người đọc. Nó tạo ra cảm giác gần gũi, chân thành và đáng tin cậy. Khi người đọc cảm thấy như đang nghe bạn nói, họ sẽ dễ dàng tiếp thu thông điệp và tin tưởng vào những gì bạn chia sẻ hơn.
“Đừng nói VỚI khách hàng, hãy nói chuyện CÙNG họ. Đó là bí quyết để xây dựng một kết nối thực sự.”
Tư duy này sẽ là kim chỉ nam cho toàn bộ quá trình viết của bạn. Mỗi khi bí từ, hãy dừng lại và tự hỏi: “Nếu mình đang nói chuyện này với bạn mình, mình sẽ nói thế nào?”. Câu trả lời sẽ là con đường ngắn nhất dẫn đến những câu chữ tự nhiên và cuốn hút.
Bước 1: Nói những gì bạn viết, và viết những gì bạn nói
Sau khi đã có tư duy đúng, bước tiếp theo là thực hành. Viết tự nhiên như nói bắt đầu từ việc lựa chọn từ ngữ và cấu trúc câu. Hãy quên đi những bài văn mẫu với những lời lẽ sáo rỗng. Đây là lúc để giọng nói đích thực của bạn được cất lên.
Nguyên tắc rất đơn giản: nếu bạn không dùng một từ nào đó khi nói chuyện hàng ngày, đừng đưa nó vào bài viết.
- Dùng từ ngữ đơn giản: Thay vì “kiến tạo”, hãy dùng “tạo ra”. Thay vì “tuyệt nhiên”, hãy dùng “chắc chắn”. Sự đơn giản không có nghĩa là ngô nghê, mà là rõ ràng. Mục tiêu của bạn là truyền tải thông tin, không phải khoe khoang vốn từ vựng.
- Ưu tiên câu ngắn: Câu văn dài và phức tạp khiến người đọc dễ nản lòng và lạc lối. Hãy chia nhỏ ý tưởng thành các câu ngắn, mỗi câu chỉ tập trung vào một ý. Điều này giúp nhịp điệu bài viết trở nên nhanh hơn, dễ theo dõi hơn.
- Đi thẳng vào vấn đề: Đừng vòng vo. Người đọc online rất thiếu kiên nhẫn. Hãy cho họ biết giá trị họ sẽ nhận được ngay từ đầu và đi thẳng vào nội dung chính.
Thực hành bằng cách đọc to những gì bạn vừa viết. Nghe có tự nhiên không? Hay nó nghe giống như một người máy đang đọc văn bản? Nếu bạn cảm thấy ngượng miệng khi đọc, đó là dấu hiệu bạn cần sửa lại câu chữ cho gần gũi hơn.
Bảng so sánh nhanh: Viết học thuật vs. Viết như nói
| Tiêu chí | Văn phong học thuật (Nên tránh) | Văn phong trò chuyện (Nên dùng) |
|---|---|---|
| Từ ngữ | Phức tạp, hoa mỹ (ví dụ: yếu tố tiên quyết, kiến tạo) | Đơn giản, đời thường (ví dụ: điều quan trọng nhất, tạo ra) |
| Độ dài câu | Dài, nhiều vế phụ | Ngắn, súc tích, mỗi câu một ý |
| Giọng văn | Trang trọng, khách quan, xa cách | Thân thiện, cá nhân, gần gũi |
| Mục tiêu | Chứng tỏ kiến thức, đạt điểm cao | Kết nối, giải quyết vấn đề, thuyết phục |
Bước 2: Giúp người đọc “lướt” mà vẫn “hiểu” trong 8 giây
Một sự thật phũ phàng: trung bình, một người chỉ dành khoảng 8.25 giây để quyết định có nên ở lại đọc bài viết của bạn hay không. Trong khoảng thời gian cực ngắn đó, họ sẽ “lướt” (scan) để tìm kiếm những gì họ cần. Nếu nội dung của bạn là một bức tường chữ đặc kịt, họ sẽ rời đi ngay lập tức. Vì vậy, nhiệm vụ của bạn là làm cho bài viết dễ lướt nhất có thể.
Hãy nghĩ về việc định dạng bài viết như cách bạn trang trí một căn phòng. Bạn cần tạo ra không gian thoáng đãng, dễ chịu và có điểm nhấn. Dưới đây là một vài kỹ thuật đơn giản:
- Tiêu đề phụ (
<h2>,<h3>): Chia bài viết thành các phần nhỏ, logic. Tiêu đề phụ giống như các biển chỉ dẫn, giúp người đọc biết họ đang ở đâu và sắp đọc về cái gì. - Đoạn văn ngắn: Hãy giữ mỗi đoạn văn chỉ từ 2-4 câu. Những đoạn văn ngắn tạo ra nhiều khoảng trắng, giúp mắt người đọc được “thở” và làm nội dung trông bớt đáng sợ hơn.
- Sử dụng in đậm và in nghiêng: Dùng
<strong>để nhấn mạnh các từ khóa hoặc ý chính. Điều này giúp những người đọc lướt vẫn có thể nắm bắt được thông điệp cốt lõi. - Danh sách (
<ul>hoặc<ol>): Khi cần liệt kê các bước, mẹo, hoặc ví dụ, hãy dùng danh sách. Nó giúp thông tin được trình bày một cách ngăn nắp và cực kỳ dễ tiêu hóa.
Tối ưu khả năng quét không chỉ là một thủ thuật, nó là sự tôn trọng thời gian và sự chú ý của người đọc.
Nỗi ám ảnh mang tên “bài văn mẫu” và cuộc cách mạng trong tư duy
Tôi vẫn nhớ như in những ngày còn đi học, mỗi lần làm bài tập làm văn là một lần tôi cố gắng nhồi nhét những câu từ “đao to búa lớn” học được từ sách văn mẫu. Tôi nghĩ rằng viết càng phức tạp, càng dùng nhiều tính từ, so sánh ẩn dụ thì càng được điểm cao. Và đúng là như vậy, tôi đã được điểm cao. Nhưng cái giá phải trả là tôi đã dần đánh mất giọng nói của chính mình, thay vào đó là một lối viết công thức, vô hồn.
Mãi sau này, khi bắt đầu xây dựng The One-Person System và viết những nội dung đầu tiên, tôi mới nhận ra sai lầm chết người đó. Những bài viết đầu tiên của tôi cũng y như vậy: dài dòng, phức tạp và… chẳng ai đọc cả. Tôi đã “viết” cho một giám khảo vô hình nào đó, thay vì “nói chuyện” với những người thực sự cần sự giúp đỡ của tôi. Đó là một cú tát đau điếng. Tôi nhận ra rằng trên Internet, sự chân thành và rõ ràng còn quý hơn vạn lần sự hoa mỹ.
“Viết online hiệu quả không phải là cuộc thi văn hay chữ tốt. Đó là cuộc thi về sự thấu hiểu và kết nối.”
Bước 3: Mỗi câu là một mắt xích dẫn dắt người đọc
Bạn đã có tư duy đúng, bạn đã biết cách dùng từ và định dạng bài viết. Bước cuối cùng là tạo ra một dòng chảy tự nhiên, khiến người đọc không thể dừng lại. Hãy nhớ quy tắc này:
Mục đích của tiêu đề là để người ta đọc câu đầu tiên. Mục đích của câu đầu tiên là để người ta đọc câu thứ hai. Cứ thế, cứ thế…
Mỗi câu văn phải là một mắt xích, nối liền với câu trước và mở đường cho câu sau. Đừng để dòng suy nghĩ của người đọc bị ngắt quãng. Một trong những kỹ thuật mạnh mẽ nhất để làm điều này là sử dụng “hạt mầm tò mò” (seeds of curiosity) ở cuối mỗi đoạn văn.
Đây là những câu ngắn gọn, có tác dụng như một lời hứa hẹn, thôi thúc người đọc khám phá xem điều gì sẽ xảy ra tiếp theo. Ví dụ:
- Nhưng đó chưa phải là tất cả.
- Hãy để tôi giải thích.
- Phần hay nhất chỉ mới bắt đầu.
- Đây là lý do tại sao…
Khi bạn đặt những câu này ở cuối một đoạn, bạn đang tạo ra một “cú hích” nhẹ, kéo người đọc xuống đoạn tiếp theo một cách vô thức. Dòng chảy của bài viết sẽ trở nên liền mạch, giống như một câu chuyện hấp dẫn mà họ không muốn bỏ lỡ.
Lời cảnh báo cuối cùng: Hãy tàn nhẫn với bản nháp của bạn
Sau khi đã viết xong, công việc vẫn chưa kết thúc. Bây giờ là lúc để bạn trở thành một biên tập viên khó tính. Hãy đọc lại toàn bộ bài viết và thẳng tay cắt bỏ mọi thứ không cần thiết. Mỗi từ, mỗi câu đều phải có mục đích. Nếu một từ không làm tăng thêm giá trị, hãy xóa nó. Nếu một câu làm loãng ý, hãy loại bỏ nó.
“Sự hoàn hảo không phải là khi không còn gì để thêm vào, mà là khi không còn gì để bớt đi.” – Antoine de Saint-Exupéry
Hãy tự hỏi mình:
- Câu này có thực sự cần thiết không?
- Mình có thể diễn đạt ý này ngắn gọn hơn không?
- Từ này có làm cho câu văn trở nên rườm rà không?
Quá trình này có thể đau đớn, nhưng nó sẽ giúp nội dung của bạn trở nên cô đọng, sắc bén và mạnh mẽ hơn rất nhiều.
Lời kết
Viết tự nhiên như nói không phải là một tài năng thiên bẩm, đó là một kỹ năng có thể rèn luyện. Nó bắt đầu bằng việc thay đổi tư duy, xem viết là một cuộc trò chuyện. Sau đó là thực hành viết bằng ngôn ngữ đơn giản, tối ưu bài viết cho người đọc lướt, và tạo ra một dòng chảy tự nhiên để dẫn dắt họ. Đừng sợ hãi việc thể hiện cá tính và giọng nói riêng của mình. Chính sự chân thật đó mới là thứ tạo ra kết nối sâu sắc và xây dựng một cộng đồng độc giả trung thành.
Bây giờ, đến lượt bạn. Bạn có mẹo nào để giúp bài viết của mình trở nên tự nhiên và gần gũi hơn không? Hãy chia sẻ kinh nghiệm của bạn ở phần bình luận bên dưới nhé. Tôi rất mong được học hỏi từ bạn!