Với sức mạnh ngày càng lớn của công nghệ, một câu hỏi quan trọng đặt ra là: Chúng ta đang sử dụng AI ở mức độ nào? Và làm sao để vừa tận dụng được hiệu quả của AI, vừa giữ vững sự minh bạch và dấu ấn cá nhân?
Việc xác định rõ ranh giới và mức độ can thiệp của AI trong quá trình sáng tạo nội dung không chỉ giúp bạn tự đánh giá phương pháp làm việc của mình mà còn xây dựng lòng tin với khán giả. Đây là lúc Hệ khung phân loại AI sáng tạo (ACFI) phát huy tác dụng. ACFI không chỉ là một khái niệm, nó là một công cụ thực tế giúp bạn phân loại và hiểu rõ hơn về cách AI đang ảnh hưởng đến công việc hàng ngày của mình. Sơn tin rằng hiểu rõ khung này sẽ giúp bạn đưa ra những quyết định chiến lược hơn về việc tích hợp AI vào hệ thống một người của mình.
Vì sao cần hệ khung phân loại AI sáng tạo (ACFI)?
Trong thời đại mà AI có thể tạo ra văn bản, hình ảnh, video chỉ trong tích tắc, việc phân biệt đâu là nội dung do con người làm chủ, đâu là nội dung có sự can thiệp sâu của máy móc ngày càng khó khăn. Điều này đặt ra những vấn đề về tính chính trực, độ tin cậy, và thậm chí là đạo đức trong sáng tạo. Nếu bạn là một người sáng tạo nội dung độc lập, khán giả theo dõi bạn vì tiếng nói và góc nhìn độc đáo của bạn. Họ muốn nghe câu chuyện từ bạn, không phải từ một cỗ máy, dù thông minh đến đâu.
Sự minh bạch khi dùng AI không chỉ là tuân thủ quy tắc, đó là cách bạn xây dựng lòng tin với cộng đồng của mình.
Hệ khung ACFI cung cấp một ngôn ngữ chung để mô tả mức độ sử dụng AI. Điều này đặc biệt quan trọng trong các môi trường như giáo dục, báo chí, hay ngay cả trong các doanh nghiệp nhỏ nơi cần có quy định rõ ràng về việc ứng dụng công nghệ. Sơn nhận thấy nhiều người làm doanh nghiệp một người tại Việt Nam đang sử dụng AI một cách rất linh hoạt, nhưng chưa hẳn đã có một quy trình rõ ràng để tự đánh giá hoặc thông báo cho khán giả. ACFI lấp đầy khoảng trống đó, giúp bạn có cái nhìn cấu trúc hơn về quá trình sáng tạo của mình và đưa ra các chiến lược phù hợp.
6 cấp độ ứng dụng AI trong sáng tạo nội dung
Bộ khung ACFI bao gồm 6 cấp độ khác nhau, từ việc không dùng AI cho đến việc để AI tạo ra phần lớn nội dung. Mỗi cấp độ thể hiện một mức độ can thiệp khác nhau của công nghệ vào quá trình sáng tạo của bạn. Hiểu rõ từng cấp độ giúp bạn đặt ra mục tiêu rõ ràng hơn về cách bạn muốn tích hợp AI vào hệ thống làm việc của mình, đảm bảo rằng AI phục vụ bạn, chứ không phải bạn phụ thuộc vào AI.
Việc phân loại này không phải để đánh giá ‘tốt hay xấu’, mà để hiểu rõ hơn về công cụ chúng ta đang dùng.
Hãy cùng Sơn đi sâu vào từng cấp độ để xem bạn đang ở đâu trên thang đo này, và những cấp độ này có ý nghĩa gì đối với công việc sáng tạo nội dung hàng ngày của bạn. Từ việc viết một bài blog, chuẩn bị slide thuyết trình, hay thậm chí là lên kịch bản cho video TikTok, AI có thể xuất hiện ở nhiều vai trò khác nhau. Xác định đúng cấp độ giúp bạn quản lý kỳ vọng và sử dụng tài nguyên một cách hiệu quả nhất, đặc biệt khi nguồn lực là có hạn trong mô hình kinh doanh một người.
Cấp độ 1: NA – Không dùng AI (No AI)
Ở cấp độ này, nội dung được tạo ra hoàn toàn bởi con người, chỉ sử dụng AI ở mức tối thiểu nhất cho các tác vụ cơ bản như kiểm tra chính tả hay gợi ý từ ngữ đơn giản. Đây là cấp độ thể hiện tính nguyên bản cao nhất của người sáng tạo. Nội dung ở cấp độ NA thường mang đậm dấu ấn cá nhân, cảm xúc và kinh nghiệm sống độc đáo mà chỉ con người mới có thể truyền tải. Sơn thường cố gắng giữ nhiều nội dung cốt lõi ở cấp độ này, đặc biệt là những bài viết chia sẻ sâu sắc về trải nghiệm hay tư duy cá nhân tại TOPS.
Ví dụ điển hình là một bài thơ do bạn tự sáng tác từ cảm xúc thật, một bức tranh bạn tự tay vẽ, hay một câu chuyện bạn viết dựa trên ký ức tuổi thơ. Ngay cả khi sử dụng các công cụ hỗ trợ viết như Word hay Google Docs, nếu chỉ dùng tính năng sửa lỗi chính tả hoặc gợi ý từ đơn giản, thì nội dung đó vẫn thuộc cấp độ NA. Cấp độ này phù hợp cho những nội dung đòi hỏi sự chân thực, cá nhân hóa sâu sắc hoặc trong các báo cáo yêu cầu tính tự viết 100% không có sự can thiệp nội dung từ AI tạo sinh.
Cấp độ 2: IG – Lên ý tưởng bằng AI (Idea Generation)
Tại cấp độ IG, AI được sử dụng như một công cụ để khởi động tư duy và lên ý tưởng ban đầu. Bạn có thể nhập các prompt vào ChatGPT hoặc các mô hình ngôn ngữ lớn khác để lấy gợi ý về dàn ý, tiêu đề, các góc tiếp cận cho một chủ đề nào đó. AI lúc này đóng vai trò như một “người bạn đồng hành” giúp bạn mở rộng khả năng brainstorming, vượt qua những bế tắc ý tưởng ban đầu mà không tạo ra nội dung hoàn chỉnh.
AI ở cấp độ IG giống như một người cộng sự đưa ra hàng loạt ý tưởng ‘thô’, việc của bạn là chọn lọc và phát triển chúng.
Ví dụ, khi bí ý tưởng cho một bài viết về chủ đề kiếm tiền online ở Việt Nam, bạn có thể hỏi AI về các mô hình phổ biến, các khó khăn thường gặp, hoặc các xu hướng mới. AI có thể gợi ý danh sách các ý tưởng như affiliate marketing trên Shopee, bán hàng dropshipping, tạo nội dung trên TikTok, v.v. Bạn sẽ lấy những gợi ý này làm điểm xuất phát, sau đó tự phát triển và viết nội dung chi tiết dựa trên kinh nghiệm và kiến thức của mình. Nội dung cuối cùng vẫn là của bạn, nhưng quá trình ban đầu được AI hỗ trợ.
Cấp độ 3: CR – Đồng sáng tạo với AI (Co-Creation)
Ở cấp độ CR, AI tham gia sâu hơn vào quá trình tạo nội dung, nhưng vai trò của con người vẫn là chủ đạo và kiểm soát chính. AI có thể giúp tạo ra dưới 50% nội dung cuối cùng. Ví dụ, AI có thể viết một đoạn giới thiệu, phát triển một mục nhỏ trong dàn ý, hoặc tạo ra các ví dụ minh họa. Con người sẽ tổng hợp, chỉnh sửa, bổ sung, và đảm bảo toàn bộ nội dung mạch lạc, mang đúng giọng điệu và thông điệp mong muốn. Đây là cấp độ được sử dụng khá phổ biến trong nhiều ngành nghề hiện nay.
Hãy tưởng tượng bạn đang chuẩn bị slide cho một buổi thuyết trình về hệ thống một người vận hành. Bạn có thể dùng AI để soạn thảo phần định nghĩa, tìm kiếm số liệu thống kê (cần kiểm chứng lại!), hoặc viết bản nháp cho một vài đoạn chuyển ý. Tuy nhiên, cấu trúc tổng thể của bài thuyết trình, các điểm nhấn quan trọng, và câu chuyện cá nhân lồng ghép vào đều do bạn quyết định và xây dựng. AI chỉ là công cụ hỗ trợ, giúp tăng tốc độ và hiệu quả cho các phần nhỏ, không phải là người tạo ra toàn bộ sườn bài hay thông điệp chính.
Cấp độ 4: MC – AI tạo nội dung chính (Majority Creation)
Tại cấp độ MC, AI đóng vai trò chủ lực trong việc tạo ra nội dung, thường là trên 50% tổng thể. Con người chủ yếu thực hiện vai trò biên tập viên: kiểm tra tính chính xác, chỉnh sửa lỗi sai, điều chỉnh giọng văn hoặc cấu trúc cho phù hợp. Cấp độ này thường được sử dụng cho các nội dung mang tính thông tin thuần túy, tổng hợp dữ liệu, hoặc khi cần tạo ra một lượng lớn nội dung nhanh chóng cho mục đích SEO công nghiệp hoặc bản nháp ban đầu.
Sử dụng AI ở cấp độ MC đòi hỏi sự cẩn trọng cao về kiểm soát thông tin và đảm bảo không vi phạm bản quyền hay đạo đức.
Ví dụ, việc sử dụng AI để tổng hợp một báo cáo thị trường từ nhiều nguồn dữ liệu khác nhau, hoặc tạo ra hàng loạt mô tả sản phẩm đơn giản cho một website thương mại điện tử. Dù AI tạo ra phần lớn nội dung, trách nhiệm cuối cùng vẫn thuộc về người kiểm duyệt. Sơn thấy một số bạn làm kinh doanh online tại Việt Nam có thể dùng AI ở cấp độ này để tạo mô tả sản phẩm trên Shopee, nhưng vẫn cần đọc lại và chỉnh sửa để phù hợp với thương hiệu và đối tượng khách hàng cụ thể.
Cấp độ 5: AE – AI chỉ chỉnh sửa (AI Editing)
Ở cấp độ AE, nội dung gốc được tạo ra hoàn toàn bởi con người. AI chỉ tham gia vào giai đoạn chỉnh sửa và cải thiện sau khi nội dung đã được hoàn thành. Các công cụ như Grammarly, các trình soạn thảo tích hợp AI (như trong Word hoặc Google Docs) được sử dụng để kiểm tra ngữ pháp, chính tả, cấu trúc câu, hoặc gợi ý cách diễn đạt mượt mà hơn. AI không can thiệp vào ý tưởng hay thông điệp cốt lõi của nội dung, mà chỉ hỗ trợ làm cho nó trở nên hoàn hảo hơn về mặt hình thức và ngôn ngữ.
Cấp độ AE rất phổ biến và được chấp nhận rộng rãi. Nó giúp người sáng tạo đảm bảo chất lượng bài viết mà không làm mất đi giọng văn cá nhân. Sơn thường xuyên sử dụng các công cụ ở cấp độ này để rà soát lại các bài blog của mình trước khi đăng tải, đảm bảo chúng rõ ràng, mạch lạc và chuyên nghiệp. Đây là một cách tuyệt vời để tận dụng AI nhằm nâng cao chất lượng công việc mà vẫn giữ trọn vẹn dấu ấn cá nhân, đặc biệt quan trọng với mô hình solopreneur.
Cấp độ 6: AC – Trích dẫn nguồn AI (AI Citations)
Cấp độ AC tập trung vào tính minh bạch. Bất kể AI được sử dụng ở cấp độ nào (trừ NA và AE cơ bản), nếu nó đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra nội dung (đặc biệt là IG, CR, MC), thì nguồn gốc AI cần được ghi rõ. Việc trích dẫn có thể là chèn ghi chú trong nội dung, thêm vào phần tham khảo, hoặc có một tuyên bố rõ ràng ở đầu/cuối bài viết về việc sử dụng AI. Cấp độ này mang tính bổ sung cho các cấp độ khác, đặc biệt là CR và MC.
Trong môi trường học thuật, báo chí hoặc các doanh nghiệp có quy định chặt chẽ về nội dung, việc trích dẫn nguồn AI là bắt buộc để duy trì sự chính trực và minh bạch. Đối với người làm doanh nghiệp một người, việc này có thể không bắt buộc theo luật, nhưng nó thể hiện sự chuyên nghiệp và tôn trọng khán giả. Nếu bạn dùng AI để tổng hợp số liệu cho một bài báo cáo, việc ghi rõ nguồn AI đã hỗ trợ thu thập và phân tích dữ liệu là cần thiết. Điều này giúp xây dựng độ tin cậy và khẳng định bạn đang sử dụng AI một cách có ý thức và trách nhiệm.
Làm sao áp dụng ACFI vào hệ thống một người của bạn?
Hiểu các cấp độ ACFI là bước đầu tiên. Quan trọng hơn là làm sao để áp dụng nó vào thực tế công việc hàng ngày của bạn với vai trò là một hệ thống một người. Đầu tiên, hãy dành thời gian để đánh giá: Hiện tại, bạn đang sử dụng AI ở những cấp độ nào cho các loại nội dung khác nhau? Ví dụ, bạn dùng AI để lên dàn ý (IG) cho bài blog, nhưng lại tự viết hoàn toàn (NA) cho nội dung email gửi tới cộng đồng thân thiết. Hoặc bạn dùng AI để tạo mô tả sản phẩm (MC) nhưng lại tự viết bài bán hàng dài (CR/NA).
Tiếp theo, hãy xác định mục tiêu và đặt ra ranh giới. Bạn muốn nội dung của mình mang đậm dấu ấn cá nhân đến mức nào? Với loại nội dung nào thì chấp nhận AI can thiệp sâu hơn? Điều này phụ thuộc vào đối tượng khán giả, mục tiêu kinh doanh và giá trị cốt lõi của bạn. Cuối cùng, hãy xem xét tính minh bạch. Bạn có cần thông báo cho khán giả về việc sử dụng AI không? Điều này đặc biệt quan trọng nếu bạn xây dựng thương hiệu cá nhân dựa trên sự chân thực và kinh nghiệm thật của mình. Áp dụng ACFI giúp bạn có một khung tham chiếu rõ ràng để đưa ra những quyết định này một cách có ý thức.
| Cấp độ ACFI | Mô tả chính | Mức độ can thiệp của AI | Ứng dụng cho doanh nghiệp một người | Lưu ý quan trọng |
|---|---|---|---|---|
| NA (No AI) | Nội dung chủ yếu do con người tạo ra, AI chỉ sửa lỗi cơ bản. | Rất thấp (sửa lỗi chính tả, ngữ pháp) | Bài viết cá nhân, câu chuyện đời, nội dung email thân mật. | Đảm bảo tính nguyên bản và dấu ấn cá nhân sâu sắc. |
| IG (Idea Generation) | Dùng AI để lên ý tưởng, brainstorming, gợi ý dàn ý/tiêu đề. | Thấp (chỉ ở giai đoạn khởi tạo) | Lên kế hoạch nội dung, tìm góc viết mới, gợi ý chủ đề. | Con người vẫn là người chọn lọc và phát triển ý tưởng. |
| CR (Co-Creation) | AI hỗ trợ tạo dưới 50% nội dung, con người kiểm soát chính. | Trung bình (viết đoạn nhỏ, ví dụ minh họa) | Soạn slide, dàn ý chi tiết, bản nháp phần phụ. | Đảm bảo sự mạch lạc và thống nhất về giọng văn. |
| MC (Majority Creation) | AI tạo trên 50% nội dung, con người biên tập lại. | Cao (AI viết sườn chính) | Tổng hợp báo cáo, mô tả sản phẩm hàng loạt, bản nháp nhanh. | Kiểm tra kỹ tính chính xác và sự phù hợp với mục tiêu. |
| AE (AI Editing) | Nội dung con người tạo ra, AI chỉ chỉnh sửa hình thức. | Thấp (sửa lỗi, cải thiện diễn đạt) | Rà soát bài viết, email, tài liệu trước khi xuất bản. | Tăng chất lượng ngôn ngữ mà không ảnh hưởng nội dung gốc. |
| AC (AI Citations) | Ghi rõ nguồn gốc AI nếu AI tham gia đáng kể vào quá trình tạo nội dung. | Bổ sung cho các cấp độ khác (đặc biệt CR, MC) | Trong báo cáo, nghiên cứu, nội dung yêu cầu minh bạch cao. | Xây dựng lòng tin và sự chuyên nghiệp. |
Việc phân loại theo ACFI giúp bạn có một cái nhìn rõ ràng hơn về workflow làm việc của mình và đưa ra các quyết định có ý thức về việc sử dụng công cụ. Nó không chỉ là về công nghệ, mà còn về cách bạn định vị mình là một người sáng tạo trong kỷ nguyên AI. Sử dụng AI một cách có chiến lược và minh bạch là chìa khóa để xây dựng sự nghiệp bền vững trong vai trò solopreneur.
Minh bạch và chính trực: Chìa khóa khi dùng AI sáng tạo
Trong bối cảnh AI ngày càng phổ biến, việc duy trì sự minh bạch và chính trực trong quá trình sáng tạo là cực kỳ quan trọng. Đặc biệt với mô hình doanh nghiệp một người, uy tín cá nhân chính là tài sản lớn nhất. Khán giả và khách hàng kết nối với bạn vì họ tin tưởng vào kiến thức, kinh nghiệm và sự chân thật của bạn. Việc sử dụng AI mà không rõ ràng có thể làm xói mòn lòng tin đó, dù vô tình hay cố ý.
Sơn tin rằng việc áp dụng cấp độ AC (Trích dẫn nguồn AI) bất cứ khi nào AI đóng vai trò đáng kể trong việc tạo ra nội dung (từ cấp độ IG trở lên, đặc biệt là CR và MC) là một hành động chuyên nghiệp và có trách nhiệm. Điều này không làm giảm giá trị nội dung của bạn, ngược lại, nó cho thấy bạn là một người sáng tạo có ý thức về công cụ mình đang dùng và tôn trọng khán giả của mình. Nó cũng giúp bạn phân biệt nội dung của mình với những nội dung được tạo ra hàng loạt, thiếu kiểm soát từ AI.
Minh bạch không chỉ là ‘phải làm’, nó là một phần của chiến lược xây dựng thương hiệu cá nhân bền vững.
Hơn nữa, việc tự đánh giá theo khung ACFI giúp bạn không ngừng cải thiện quy trình làm việc. Bạn sẽ biết khi nào nên dựa vào AI để tăng tốc, khi nào thì cần dành thời gian tự tay làm mọi thứ để đảm bảo chất lượng và dấu ấn cá nhân. Đây là một phần quan trọng của quá trình tự động hóa thông minh, không phải là phó thác hoàn toàn cho máy móc. ACFI giúp bạn làm chủ công nghệ, thay vì để công nghệ làm chủ bạn.
Lời kết
AI đang mở ra những cánh cửa mới cho người làm sáng tạo nội dung, nhưng cùng với đó là những thách thức về cách sử dụng công cụ này một cách hiệu quả và có trách nhiệm. Hệ khung phân loại AI sáng tạo (ACFI) cung cấp một lăng kính rõ ràng để bạn nhìn nhận và đánh giá mức độ can thiệp của AI vào quá trình làm việc của mình. Từ cấp độ NA hoàn toàn tự nhiên đến cấp độ MC nơi AI đóng vai trò chính, mỗi cấp độ đều có ý nghĩa và ứng dụng riêng.
Là một hệ thống một người, việc làm chủ công cụ AI và sử dụng chúng một cách minh bạch không chỉ giúp bạn tối ưu hóa năng suất mà còn xây dựng được một nền tảng uy tín vững chắc. Hãy thử áp dụng khung ACFI để xem bạn đang ở đâu, và đâu là cấp độ phù hợp nhất với mục tiêu và giá trị mà bạn muốn mang đến cho khán giả của mình. Việc này không chỉ giúp bạn làm việc hiệu quả hơn mà còn duy trì được sự chân thật và độc đáo – những yếu tố không AI nào có thể thay thế được.
Bạn nghĩ sao về các cấp độ ACFI này? Bạn đang sử dụng AI ở những cấp độ nào cho công việc sáng tạo nội dung của mình? Hãy chia sẻ suy nghĩ của bạn dưới phần bình luận nhé! Đừng quên đăng ký nhận newsletter của Sơn để không bỏ lỡ những bài viết sâu sắc về xây dựng hệ thống và ứng dụng AI trong kinh doanh một mình!
