Bạn có đang bị ‘giam cầm’ bởi chính thành công của mình?
Bạn đã bao giờ cảm thấy mình giống như một chú hamster chạy không ngừng trong bánh xe chưa? Bạn xây dựng một công việc kinh doanh một người thành công, kiếm được tiền, có được sự công nhận, nhưng đổi lại là sự tự do của chính mình. Mỗi ngày trôi qua, bạn lại càng bị cuốn sâu hơn vào guồng quay vận hành, sáng tạo nội dung, trả lời khách hàng… đến mức kiệt sức. Bạn muốn mở rộng, muốn thuê người, nhưng lại sợ hãi. Sợ mất đi niềm vui sáng tạo, sợ sự phức tạp của việc quản lý, sợ rằng việc mở rộng sẽ biến cỗ máy bạn yêu quý thành một con quái vật nuốt chửng thời gian và năng lượng.
Đây chính là nghịch lý mà rất nhiều nhà sáng tạo và solopreneur thành công phải đối mặt. Ali Abdaal, một bác sĩ trở thành YouTuber với đế chế nội dung trị giá hơn 125 tỷ VNĐ mỗi năm, cũng không ngoại lệ. Anh từng bị mắc kẹt trong chính cỗ máy do mình tạo ra. Nhưng thay vì chấp nhận bị ‘giam cầm’, anh đã tìm ra cách để mở rộng kinh doanh mà không phải hy sinh sự tự do. Hành trình của anh mang đến những bài học quý giá cho bất kỳ ai đang muốn thoát khỏi chiếc lồng son của chính mình.
Bài học 1: Ưu tiên ‘Độ Bền’ hơn ‘Tăng Trưởng’ chớp nhoáng
Trong thế giới startup và kinh doanh online, chúng ta thường bị ám ảnh bởi hai chữ ‘tăng trưởng’. Tăng trưởng doanh thu, tăng trưởng người theo dõi, tăng trưởng mọi thứ thật nhanh. Nhưng Ali đã học được một bài học đắt giá từ nhà đầu tư huyền thoại Peter Thiel: giá trị thực sự của một công ty được tạo ra từ 10 đến 20 năm sau khi nó thành lập. Điều này có nghĩa là ‘độ bền’ (durability) quan trọng hơn ‘tăng trưởng’ (growth) rất nhiều.
Bạn có muốn xây dựng một thứ gì đó chỉ tồn tại được 2-3 năm rồi vụt tắt, hay một di sản có thể kéo dài 20, 30, thậm chí 47 năm như Tony Robbins? Khi tôi bắt đầu nghĩ về The One-Person System, câu hỏi trong đầu tôi không phải là ‘Làm sao để kiếm tiền nhanh nhất?’ mà là ‘Làm sao để mình có thể làm điều này trong 30 năm tới mà vẫn cảm thấy vui vẻ và tràn đầy năng lượng?’. Câu trả lời nằm ở việc xây dựng một hệ thống bền vững, không phải một cỗ máy đốt cháy chính người vận hành nó.
Thay vì chạy theo những con số tăng trưởng ngắn hạn, hãy tự hỏi: ‘Mô hình kinh doanh này có thể duy trì trong 10 năm nữa không? Mình có đang xây dựng một thứ gì đó đủ bền để tạo ra giá trị lâu dài không?’
Việc thay đổi tư duy này sẽ giúp bạn đưa ra những quyết định sáng suốt hơn. Thay vì nhận mọi dự án, làm việc đến kiệt sức để tối đa hóa doanh thu tháng này, bạn sẽ bắt đầu nghĩ đến việc xây dựng tài sản, quy trình và hệ thống có thể hoạt động mà không cần bạn phải can thiệp liên tục. Đó chính là nền tảng cho sự tự do thực sự.
Câu chuyện ‘Con Bò Sữa’ và nỗi đau bị vắt kiệt sức
Để mô tả rõ hơn về cái bẫy của người sáng tạo, Ali Abdaal đã dùng một ẩn dụ vô cùng độc đáo và thấm thía. Anh nói với đội ngũ của mình rằng:
‘Hãy tưởng tượng tôi là một con bò. 7 năm trước, tôi bắt đầu sản xuất sữa, và tôi thấy điều đó khá vui. Mọi người thích vị sữa của tôi, các nhà tài trợ trả tiền cho loại sữa này. Tôi nhận ra mình có thể kiếm sống từ việc bán sữa, thế là tôi quyết định xây dựng cả một trang trại xung quanh mình. Tôi tự nguyện lắp đặt một bộ máy vắt sữa công nghiệp với máy móc và một đội ngũ 13 người. Mỗi ngày, tôi tự bước vào chuồng, kết nối máy vắt vào bầu vú của mình để sản xuất ra loại sữa hảo hạng đó. Nhưng sau 7 năm, bầu vú của tôi bắt đầu đau rát’.
Câu chuyện này có quen thuộc với bạn không? ‘Sữa’ chính là nội dung, là sản phẩm, là dịch vụ của bạn. Ban đầu, bạn tạo ra nó vì đam mê. Nhưng khi thành công đến, áp lực phải ‘sản xuất’ liên tục khiến bạn biến mình thành một cỗ máy. Bạn tự xây một ‘trang trại’ – một doanh nghiệp – xung quanh mình, nhưng cuối cùng lại trở thành tù nhân trong chính trang trại đó. Mục tiêu của Ali cho năm tới, cũng là bài học cho chúng ta, là ‘tháo tôi ra khỏi bộ máy vắt sữa đó’. Anh muốn trở thành một ‘con bò chăn thả tự do’, chỉ sản xuất sữa khi cảm thấy thích, khi có cảm hứng, chứ không phải vì áp lực phải duy trì cỗ máy.
Bài học 2: Trở thành ‘Michael Jordan’ trong doanh nghiệp của bạn
Vậy làm thế nào để ‘con bò’ được tự do? Câu trả lời nằm ở việc thay đổi cấu trúc vận hành. Một trong những người thầy của Ali, Daniel Priestley, đã giới thiệu mô hình ‘Người có ảnh hưởng then chốt’ (Key Person of Influence). Mô hình này rất đơn giản:
Hãy tưởng tượng bạn là Michael Jordan. Công việc của Michael Jordan là gì? Đó là ra sân và chiến thắng trận đấu. Anh ấy không nên đi bán vé, không nên quản lý đội, và chắc chắn không nên lau sàn. Mọi người đều hưởng lợi khi Michael Jordan chỉ tập trung làm điều anh ấy giỏi nhất.
Trong doanh nghiệp của bạn, bạn chính là Michael Jordan. Vai trò của bạn là sáng tạo, định hướng, và làm những việc chỉ bạn mới có thể làm. Để làm được điều đó, bạn cần một người Tổng quản lý (General Manager – GM). Người này sẽ đứng giữa bạn và đội ngũ. Công việc của GM là giữ cho ‘Michael Jordan’ ở ‘trên mây’ – tách biệt khỏi những lo toan vận hành hàng ngày. Còn đội ngũ sẽ ở ‘dưới mặt đất’, thực thi công việc.
Khi mới xây dựng đội ngũ, tôi cũng từng tự mình quản lý và nó thực sự là một trải nghiệm rút cạn năng lượng. Nhưng khi bạn có một GM, bạn không còn phải trực tiếp quản lý nữa. Bạn chỉ cần làm việc với một người duy nhất, truyền đạt tầm nhìn và ý tưởng, phần còn lại hãy để họ lo. Đây chính là cách để xây dựng đội ngũ mà không bị nhấn chìm trong các vấn đề quản lý, giúp bạn có thời gian và không gian để thực sự sáng tạo.
Bài học 3: Xây dựng những tài sản kinh doanh độc lập
Bước đi quan trọng nhất để thoát khỏi sự phụ thuộc vào chính mình là chủ động xây dựng các tài sản kinh doanh có thể hoạt động độc lập với thời gian của bạn. Đây chính là chiến lược cốt lõi mà Ali đang tập trung cho năm 2024. Thay vì tất cả doanh thu đều phải đến từ ‘bầu sữa’ của con bò, anh ấy đang xây dựng những cỗ máy kiếm tiền khác.
Dưới đây là một vài ví dụ bạn có thể tham khảo:
- Newsletter hàng ngày/tuần: Bạn có thể xây dựng một newsletter giá trị, nhưng người viết không nhất thiết phải là bạn. Bạn có thể là người đưa ra ý tưởng, định hướng, còn việc biên tập và gửi đi có thể giao cho đội ngũ. Đây là một tài sản có thể phát triển mà không cần bạn phải gõ từng chữ.
- Hệ thống quảng cáo trả phí: Thay vì chỉ dựa vào nguồn truy cập tự nhiên từ các video bạn đăng, hãy xây dựng các phễu quảng cáo tự động cho các khóa học hoặc sản phẩm số của bạn. Hệ thống này có thể chạy 24/7 và mang về doanh thu ngay cả khi bạn đang ngủ hoặc đi du lịch.
- Thương hiệu sản phẩm riêng: Ali đang ra mắt một thương hiệu công nghệ tên là ‘Light Mode’ với các sản phẩm như bàn phím cơ, ba lô… Thương hiệu này có thể phát triển độc lập và không hoàn toàn phụ thuộc vào gương mặt của Ali.
Bảng tóm tắt 3 chiến lược mở rộng kinh doanh:
| Chiến lược | Mô tả | Hành động cụ thể |
|---|---|---|
| 1. Ưu tiên Độ bền | Tập trung xây dựng doanh nghiệp có thể tồn tại lâu dài thay vì tăng trưởng nóng. | Đặt mục tiêu 10-20 năm, xây dựng hệ thống và quy trình bền vững. |
| 2. Mô hình ‘Michael Jordan’ | Tách biệt người sáng tạo khỏi các hoạt động vận hành hàng ngày. | Tuyển một Tổng quản lý (GM) để quản lý đội ngũ và công việc. |
| 3. Xây dựng tài sản độc lập | Tạo ra các nguồn doanh thu không phụ thuộc trực tiếp vào thời gian của bạn. | Xây dựng newsletter, phễu quảng cáo, sản phẩm số, thương hiệu riêng. |
Xây dựng một ‘Feel-Good Business’: Nơi niềm vui là cốt lõi
Nhiều người trong chúng ta ngưỡng mộ mô hình solopreneur với biên lợi nhuận 98%. Nghe thật hấp dẫn! Nhưng Ali thẳng thắn chia sẻ rằng anh không muốn một doanh nghiệp như vậy. Anh thích có một đội ngũ, thích những chuyến đi chơi cùng team, thích niềm vui khi làm việc cùng mọi người, dù điều đó có nghĩa là biên lợi nhuận chỉ còn 60%.
Điều này dẫn đến một khái niệm quan trọng: ‘Feel-Good Business’ (Doanh nghiệp mang lại cảm giác tốt). Mục đích của kinh doanh không chỉ là tiền. Theo Ali, nó phải cân bằng được 3 yếu tố: kiếm tiền, có niềm vui, và giúp đỡ mọi người. Nếu bạn làm được cả ba, cuộc sống sẽ rất tuyệt vời. Đừng để áp lực tối đa hóa lợi nhuận biến công việc kinh doanh của bạn thành một gánh nặng. Hãy xây dựng một doanh nghiệp phù hợp với phong cách sống và mang lại cho bạn niềm vui mỗi ngày. Đôi khi, niềm vui đó đến từ việc có những người đồng đội tuyệt vời bên cạnh.
Kết luận: Tự do thực sự đến từ việc buông bỏ
Mở rộng quy mô và xây dựng đội ngũ không có nghĩa là bạn sẽ mất đi tự do. Ngược lại, đó chính là con đường duy nhất để bạn có được sự tự do bền vững. Bằng cách ưu tiên độ bền, áp dụng mô hình ‘Michael Jordan’, và xây dựng các tài sản độc lập, bạn có thể tạo ra một cỗ máy triệu đô hoạt động trơn tru mà không cần bạn phải luôn tay luôn chân.
Hành trình này đòi hỏi sự can đảm để buông bỏ, để tin tưởng người khác và để tái định nghĩa thành công theo cách của riêng bạn. Đó không còn là việc bạn bận rộn đến mức nào, mà là bạn tự do đến đâu để tận hưởng cuộc sống mà bạn đã nỗ lực xây dựng.
Bạn đang ở giai đoạn nào trong câu chuyện ‘con bò sữa’? Hãy chia sẻ suy nghĩ của bạn ở phần bình luận bên dưới nhé. Và nếu bạn muốn tìm hiểu sâu hơn về cách xây dựng một hệ thống một người hiệu quả, hãy đăng ký newsletter của The One-Person System.