Hai loại Founders và lằn ranh quyết định thành bại
Trên hành trình khởi nghiệp gần nửa cuộc đời, tôi đã gặp gỡ và quan sát hàng ngàn nhà sáng lập. Tôi nhận ra có thể chia họ thành hai loại rất rõ ràng. Sự khác biệt này không nằm ở vốn, ý tưởng hay thời điểm, mà nằm ở một thứ sâu xa hơn: thái độ đối với việc học hỏi. Một bên là những người bị “đóng băng” bởi bộ kỹ năng ban đầu, và bên còn lại là những người không ngừng tiến hóa. Câu chuyện của họ chính là tấm gương phản chiếu con đường mà bất kỳ ai trong chúng ta cũng sẽ phải lựa chọn.
Bạn đã bao giờ tự hỏi, điều gì thực sự ngăn cách một doanh nghiệp một người chật vật tồn tại và một hệ thống phát triển bền vững? Câu trả lời có lẽ đơn giản hơn bạn nghĩ. Đó chính là việc bạn chọn làm founder loại nào.
Founder loại 1: Bị giới hạn bởi những gì mình đã biết
Founder loại 1 thường bắt đầu với một thế mạnh rõ rệt. Có thể họ là một người bán hàng cừ khôi, một lập trình viên xuất sắc, hay một nhà thiết kế tài năng. Họ gặt hái được những thành công ban đầu nhờ vào kỹ năng “tủ” đó. Nhưng rồi, doanh nghiệp lớn lên, những thách thức mới xuất hiện: marketing, xây dựng đội nhóm, quản lý tài chính, sáng tạo nội dung… Những vấn đề này nằm ngoài vùng an toàn của họ.
Khi một bức tường vô hình xuất hiện, họ có xu hướng dừng lại. Họ cảm thấy bế tắc, cho rằng “tôi không giỏi việc này” hoặc “đây không phải sở trường của tôi”. Thay vì tìm cách học, họ loay hoay trong chính mớ kỹ năng cũ kỹ, cố gắng áp dụng một công thức cho mọi bài toán. Kết quả là doanh nghiệp dậm chân tại chỗ, còn bản thân họ thì ngày càng mệt mỏi và mất phương hướng. Họ giống như một người thợ chỉ có một chiếc búa, và vì vậy, mọi vấn đề trong mắt họ đều trông như một chiếc đinh.
Dưới đây là bảng so sánh nhanh để bạn dễ hình dung:
| Đặc điểm | Founder Loại 1 (Tư duy cố định) | Founder Loại 2 (Tư duy tăng trưởng) |
|---|---|---|
| Tư duy | “Tôi chỉ giỏi làm những gì tôi đã biết.” | “Tôi có thể học bất cứ điều gì cần thiết.” |
| Phản ứng với khó khăn | Cảm thấy bế tắc, nản lòng, dễ bỏ cuộc. | Xem là cơ hội học hỏi, tìm kiếm giải pháp. |
| Phát triển kỹ năng | Giới hạn trong vùng an toàn. | Chủ động học hỏi, trở thành “full-stack founder”. |
| Kết quả dài hạn | Tăng trưởng tuyến tính, dễ bị thị trường đào thải. | Tăng trưởng kép, xây dựng doanh nghiệp bền vững. |
Founder loại 2: Sẵn sàng học hỏi để vượt qua mọi giới hạn
Ngược lại hoàn toàn, founder loại 2 cũng gặp phải những bức tường tương tự. Nhưng thay vì dừng lại, họ coi đó là một tín hiệu cho thấy đã đến lúc phải học một điều gì đó mới. Họ không ngại thừa nhận “tôi chưa biết”, bởi với họ, đó chỉ là một trạng thái tạm thời. Họ có một mindset tăng trưởng mạnh mẽ, tin rằng mọi kỹ năng đều có thể rèn luyện được.
Họ tìm đến sách, các khóa học, tìm cho mình một người mentor, hay đơn giản là xắn tay vào làm thử và học từ sai lầm. Họ hiểu rằng để khởi nghiệp một mình thành công, họ không thể chỉ là chuyên gia trong một lĩnh vực. Họ phải trở thành một “full-stack founder” – người có đủ kiến thức và kỹ năng ở nhiều mảng: từ bán hàng, marketing, copywriting, đến công nghệ và thiết kế. Họ không cần phải là người giỏi nhất ở mọi thứ, nhưng họ cần đủ hiểu để ra quyết định đúng đắn và kết nối các mảnh ghép lại với nhau.
Sự sẵn sàng bước vào những con đường không quen thuộc, đối mặt với sự khó chịu của việc học cái mới, chính là yếu tố tạo nên sức mạnh cho người founder loại 2.
Câu chuyện của tôi: Từ một người bán hàng đến “full-stack founder”
Bản thân tôi chính là một minh chứng cho sự chuyển đổi này. Khi mới bắt đầu, tôi chỉ biết hai thứ: bán hàng và chủ động tiếp cận người khác (outreach). Tôi đã nghĩ như vậy là đủ. Nhưng tôi nhanh chóng nhận ra một sự thật phũ phàng: bạn có thể gõ cửa từng nhà cả ngày, nhưng sẽ tốt hơn rất nhiều nếu có một thỏi nam châm đủ mạnh để mọi người tự tìm đến bạn.
Thỏi nam châm đó chính là marketing, là sáng tạo nội dung. Tôi nhận ra mình phải học cách viết, cách làm video, cách xây dựng thương hiệu cá nhân. Đó là một con đường hoàn toàn xa lạ và đầy khó chịu. Tôi đã từng rất sợ hãi. Sợ viết không hay, sợ nói không ai nghe, sợ mình làm không đủ tốt. Nhưng nếu tôi không có khao khát học hỏi và không dám thử, có lẽ The One-Person System đã không bao giờ ra đời.
Tôi bắt đầu từ những bước nhỏ nhất: đọc sách, phân tích những nội dung thành công, và quan trọng nhất là bắt tay vào làm. Hành trình học hỏi đó đã biến tôi từ một người bán hàng đơn thuần thành một người có thể tự mình vận hành nhiều khía cạnh của doanh nghiệp. Đó không phải là tài năng thiên bẩm, đó là kết quả của sự lựa chọn: lựa chọn học hỏi thay vì đứng yên.
Nguồn học hỏi hiệu quả (1): Sách và triết lý thay đổi cuộc đời
Khi bạn không biết bắt đầu từ đâu, sách là người thầy tuyệt vời nhất. Một trong những cuốn sách đã thay đổi hoàn toàn tư duy của tôi là “The Almanac of Naval Ravikant”. Naval không chỉ là một nhà sáng lập, một nhà đầu tư huyền thoại, mà còn là một triết gia sâu sắc về cuộc sống và kinh doanh.
Một triết lý của Naval đã khắc sâu vào tâm trí tôi: “Hard choices, easy life. Easy choices, hard life.” (Lựa chọn khó khăn, cuộc sống dễ dàng. Lựa chọn dễ dàng, cuộc sống khó khăn).
Triết lý này đúng một cách đáng kinh ngạc trong việc học. Ngồi xem Netflix, lướt mạng xã hội là những lựa chọn dễ dàng, nhưng nó sẽ dẫn đến một cuộc sống khó khăn trong tương lai. Ngược lại, dành thời gian đọc một cuốn sách khó, học một kỹ năng mới như coding hay copywriting là những lựa chọn khó khăn ở hiện tại, nhưng nó sẽ mở ra một cuộc sống dễ dàng và nhiều cơ hội hơn sau này. Mỗi khi cảm thấy nản lòng, tôi lại tự nhắc mình về điều này.
Nguồn học hỏi hiệu quả (2): Coaches và Mentors
Học hỏi không chỉ đến từ sách vở. Đôi khi, nguồn lực quý giá nhất lại đến từ con người. Nhiều năm trước, khi vận hành business đầu tiên, tôi đã đẩy bản thân đến mức kiệt quệ. Tôi bị burn-out nặng nề. Và trong một lần khám bệnh, bác sĩ đã đưa ra một lời khuyên bất ngờ: “Cậu nên tìm một life coach đi.”
Lúc đầu tôi đã rất nghi ngờ. Nhưng rồi tôi đã tìm đến một người coach tên Ryan Begelman, và đó là một trong những quyết định sáng suốt nhất cuộc đời tôi. Ryan không dạy tôi cách kinh doanh, anh ấy dạy tôi cách quản lý cảm xúc, cách đối mặt với căng thẳng và tìm ra những cơ chế đối phó tích cực hơn. Anh ấy giúp tôi hiểu rằng, một founder khỏe mạnh mới xây dựng được một doanh nghiệp khỏe mạnh. Việc tìm kiếm sự giúp đỡ từ người khác không phải là yếu đuối, đó là một hành động thông minh.
Học hỏi là con đường duy nhất để tiến lên
Học hỏi chưa bao giờ là một quá trình đẹp đẽ. Nó thường rất lộn xộn, khó chịu và đầy thử thách. Sẽ có những lúc bạn cảm thấy mình thật ngu ngốc, sẽ có những lúc bạn muốn bỏ cuộc. Nhưng đó là điều bình thường.
Giống như việc đầu tư, hiệu ứng của việc học hỏi cũng có tínhทบต้น (compounding). Nếu bạn tốt hơn 1% mỗi ngày, sau một năm, bạn sẽ tốt hơn gấp 37 lần. Điều này không chỉ đúng với tiền bạc, mà còn đúng với bộ kỹ năng của bạn. Mỗi kỹ năng mới bạn học được không chỉ cộng thêm vào giá trị của bạn, nó còn nhân giá trị của những kỹ năng bạn đã có lên nhiều lần. Đây chính là bí mật đằng sau sự tăng trưởng đột phá.
Đừng sợ hãi việc phải bắt đầu từ con số không. Làm bất cứ điều gì cũng tốt hơn là không làm gì cả. Động lực là liều thuốc gây nghiện mạnh nhất thế giới. Hãy cho phép mình có được những chiến thắng nhỏ, và bạn sẽ thấy con đường phía trước dần sáng tỏ.
Vậy, bạn sẽ chọn là founder loại nào?
Cuối cùng, hành trình khởi nghiệp không phải là một cuộc đua nước rút, mà là một cuộc marathon. Người chiến thắng không phải là người chạy nhanh nhất lúc xuất phát, mà là người bền bỉ nhất, người biết cách thích nghi và liên tục nâng cấp bản thân trên suốt chặng đường.
Giới hạn lớn nhất của bạn không phải là thị trường, đối thủ hay thiếu vốn. Giới hạn lớn nhất nằm ở chính sự sẵn lòng học hỏi của bạn. Bạn có thể chọn tiếp tục làm những điều dễ dàng và chấp nhận một cuộc sống khó khăn. Hoặc, bạn có thể chọn đối mặt với những thử thách khó khăn của việc học, để xây dựng một cuộc sống dễ dàng và tự do hơn.
Vậy, câu hỏi dành cho bạn hôm nay là: Bạn sẽ là founder mắc kẹt trong vùng an toàn, hay là founder sẵn sàng học hỏi để vượt qua mọi giới hạn?
Sự lựa chọn là của bạn. Hãy chia sẻ lựa chọn và suy nghĩ của bạn ở phần bình luận bên dưới nhé!