3 Bước Bắt Đầu Sự Nghiệp Value Creator Siêu Rực Rỡ

Chào bạn,
Bạn có bao giờ thấy mình “ôm đồm” đủ thứ sở thích, hay mê mẩn học hỏi hết cái này đến cái kia không? Có thể bạn là người vừa thích đọc sách về tâm lý, vừa mày mò làm website, lại còn tìm hiểu về cách nuôi cây cảnh nữa. Nghe có vẻ hơi… lộn xộn nhỉ? Tôi hiểu cảm giác đó lắm. Sơn cũng từng vậy, cứ loay hoay không biết làm sao để biến những cái “thích” rời rạc ấy thành một cái gì đó có ý nghĩa hơn, thậm chí là thành một sự nghiệp.

Trong cái guồng quay công việc truyền thống hay thậm chí là làm freelance “chạy sô” dự án, chúng ta thường được đào tạo hoặc chỉ tập trung vào một kỹ năng cụ thể nào đó. Ví dụ, bạn học về thiết kế web, bạn sẽ chỉ làm thiết kế web. Đến khi thị trường thay đổi, các công cụ tự động hóa xuất hiện (tin Sơn đi, giờ có những phần mềm giúp dựng website đẹp lung linh chỉ với vài cú click chuột, chi phí chỉ vài chục nghìn đồng, thấp hơn rất nhiều so với thuê freelancer), công việc của bạn có thể bị thay thế hoặc cạnh tranh khốc liệt, mức giá bị đẩy xuống đáy. Bạn thành một người làm công việc đơn thuần, một “specialized robot” như cách một người thầy của tôi từng nói, và bạn lại rơi vào một cái bẫy chuột (rat race) khác do chính mình tạo ra.

Nhưng thế giới đang thay đổi. Ngày càng có nhiều người không còn tin vào tấm bằng đại học truyền thống một cách tuyệt đối nữa. Họ tìm đến những người sáng tạo nội dung trên internet để học hỏi, để giải quyết vấn đề của mình. Họ muốn học cách tự làm điều gì đó, chứ không phải thuê người khác làm mãi.
Đó là lúc vai trò của Value Creator (tạm dịch là Người Tạo Giá Trị) trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.

Value Creator là những người kiếm tiền bằng tư duy và khả năng tổng hợp kiến thức, không bị giới hạn thu nhập bởi thời gian hay số lượng khách hàng.

Họ là những người sẵn sàng đào sâu vào những điều mình tò mò, tổng hợp chúng lại bằng một góc nhìn độc đáo và chia sẻ cho người khác qua blog, video, newsletter… Họ biến mình thành một one-person media company – một công ty truyền thông một người, xây dựng tên tuổi dựa trên giá trị giáo dục mà họ mang lại. Thay vì chỉ đăng bài giải trí hay drama, họ tập trung vào việc edụcate (giáo dục) khán giả của mình.

Người Tạo Giá Trị là ai và vì sao lại quan trọng?

Trước khi đi vào các bước bắt đầu, chúng ta cần hiểu rõ hơn về Value Creator. Nếu bạn có nhiều đam mê, thích học hỏi và kết nối các lĩnh vực kiến thức tưởng chừng không liên quan, thì chúc mừng, bạn có tố chất của một polymath (người uyên bác nhiều lĩnh vực) và con đường trở thành Value Creator rất phù hợp với bạn.

Họ không chỉ là người làm nội dung, họ là những nhà nghiên cứu, nhà giáo dục, và người tổng hợp kiến thức.

Họ dành thời gian nghiên cứu những điều mình ám ảnh (obsessions), chắt lọc những bài học quý giá và trình bày nó dưới dạng hệ thống từng bước (step-by-step system). Đó có thể là khóa học, ebook, template hay các dịch vụ tư vấn chuyên sâu hơn. Quan trọng là họ bán kiến thức và kinh nghiệm được tổng hợp, chứ không chỉ bán thời gian hay một kỹ năng đơn lẻ như làm freelance thông thường.
Họ không chỉ tập trung vào việc giải trí hay tạo viral nhất thời, mà có một mindset shift lớn: tập trung vào việc tạo ra giá trị thực, giúp người khác giải quyết vấn đề và phát triển bản thân.

Trong bối cảnh thông tin bùng nổ như hiện nay, mọi người đang bị quá tải. Họ cần những người có khả năng tổng hợp, đơn giản hóa các chủ đề phức tạp và đưa ra những lời khuyên, hướng dẫn dễ áp dụng. Đó chính là vai trò của Value Creator. Họ lấp đầy khoảng trống mà hệ thống giáo dục truyền thống chưa theo kịp.

Con đường này có thể không dễ dàng, đôi khi bạn sẽ cảm thấy mình đang đi vào vùng không xác định. Nhưng tin tôi đi, việc nghiên cứu những gì mình tò mò, chấp nhận con đường ít người đi sẽ mang lại sự thỏa mãn và phần thưởng lớn hơn rất nhiều so với việc đi theo lối mòn cũ.

Bước 1: Đào Sâu Vào Điều Khiến Bạn Tò Mò

Nếu bạn đang băn khoăn “Không biết mình đam mê cái gì?” hoặc “Làm sao để biến sở thích thành chuyên môn?”, thì bạn không cô đơn đâu. Sơn cũng từng rất vật lộn với câu hỏi này. Điều quan trọng ở đây là bạn không cần phải tìm ra một đam mê duy nhất và bất biến cho cả đời. Thay vào đó, hãy bắt đầu bằng việc khám phá những điều khiến bạn tò mò, những chủ đề bạn sẵn sàng dành hàng giờ để tìm hiểu mà không thấy chán.

Đam mê thật sự thường ẩn mình trong những thói quen tiêu thụ thông tin hàng ngày của bạn.

Hãy thử nhìn lại lịch sử duyệt web, danh sách video đã xem trên YouTube, những podcast bạn nghe thường xuyên, hay những người bạn theo dõi trên mạng xã hội. Điều gì lặp đi lặp lại? Chủ đề nào xuất hiện nhiều nhất? Đó có thể là dấu hiệu đầu tiên. Ví dụ, nếu bạn liên tục xem các video về sức khỏe, dinh dưỡng, tập luyện, có lẽ đó là lĩnh vực bạn nên đào sâu.

Đừng cố gắng “ngoại suy” hay hỏi người khác “Mình nên đam mê cái gì?”. Đó là một quá trình khám phá cá nhân. Hãy thử nghiệm thật nhiều thứ. Nếu một chủ đề nào đó thoáng qua trong đầu khiến bạn nghĩ “Ồ, tìm hiểu cái này chắc cũng hay đây”, thì hãy cho nó một cơ hội. Cái “ego” của bạn đôi khi sẽ cố gắng kéo bạn về những vùng an toàn, những thói quen cũ như chơi game hay lướt mạng xã hội vô bổ khi bạn định bắt đầu tìm hiểu thứ gì đó mới. Hãy nhận diện điều đó và đẩy mình đi một chút.

Một cách khác để xác định lĩnh vực tiềm năng là nhìn vào cuộc sống của chính bạn. Điều gì bạn đã dành thời gian để cải thiện? Bạn đã vượt qua khó khăn nào? Nếu bạn là một “con nghiện” phòng gym, làm sao việc tập gym đã thay đổi cuộc sống của bạn? Nếu bạn tự học một ngôn ngữ mới, quá trình đó diễn ra thế nào? Những trải nghiệm này không chỉ là câu chuyện cá nhân, mà còn là nguồn kiến thức quý giá mà bạn có thể chia sẻ. Hãy ghi lại những gì bạn đã làm tốt, những vấn đề bạn đã giải quyết cho chính mình.

Bước 2: Nghiên Cứu Như Một Nhà Khoa Học, Suy Nghĩ Như Một Nghệ Sĩ

Khi đã có một vài chủ đề khiến bạn tò mò, bước tiếp theo là lao vào nghiên cứu. Nhưng không phải nghiên cứu hời hợt. Hãy nghiên cứu từ mọi góc độ có thể. Giống như một nhà khoa học giải phẫu một sự vật, bạn cần “giải phẫu” chủ đề của mình thành các phần nhỏ, hiểu rõ bản chất của từng phần, sau đó lắp ghép chúng lại theo cách riêng của bạn.

Làm thế nào để nghiên cứu sâu? Đừng chỉ đọc một cuốn sách hay nghe một podcast của một người. Hãy tìm những người có quan điểm trái ngược với bạn về cùng chủ đề đó. Ví dụ, nếu bạn nghiên cứu về dinh dưỡng, hãy đọc về cả ăn chay (vegan) lẫn ăn kiêng theo kiểu tổ tiên (ancestral diet) hoặc ăn thịt (carnivore), ngay cả khi bạn không đồng tình. Hãy cố gắng hiểu *tại sao* họ lại tin vào điều đó. Điều này giúp bạn có cái nhìn toàn diện (holistic view) và khách quan hơn rất nhiều.

Hãy bắt đầu với những kiến thức nền tảng (fundamentals). Đừng vội nhảy vào những kỹ thuật cao siêu hay chi tiết nhỏ nhặt. Hiểu bức tranh lớn trước. Mua những cuốn sách bán chạy về chủ đề đó, nghe các podcast kinh điển, xem các bài giảng chuyên sâu. Đắm chìm (immerse) bản thân vào thế giới thông tin của chủ đề đó mỗi ngày.

• Đặt sách liên quan trên bàn làm việc.
• Chuẩn bị sẵn podcast để nghe khi di chuyển.
• Unfollow bớt những tài khoản mạng xã hội gây xao nhãng, follow những người đang chia sẻ kiến thức chất lượng trong lĩnh vực bạn quan tâm.

Đây là giai đoạn cực kỳ quan trọng để bạn tích lũy “vốn liếng” tri thức. Tuy nhiên, có một cái bẫy ở đây: đừng để kiến thức vượt quá khả năng thực thi (knowledge outpacing execution). Bạn học viết không phải chỉ bằng cách đọc sách về viết, mà phải *viết*. Bạn học cách xây dựng hệ thống không phải chỉ bằng cách đọc về hệ thống, mà phải *xây dựng*. Vừa học vừa làm là chìa khóa. Hãy áp dụng ngay những gì bạn học được, dù là nhỏ nhất.

Bước 3: Chia Sẻ Giá Trị Của Bạn Ra Bên Ngoài

Nghiên cứu và học hỏi cho bản thân là tốt, nhưng để trở thành Value Creator, bạn cần đưa giá trị đó ra thế giới. Đây là lúc bạn chọn “sân chơi” để chia sẻ.

Bạn phải đặt giá trị của mình lên thị trường công khai (public market) để nhận phản hồi và xem liệu ý tưởng của bạn có thực sự giá trị hay không.

Có rất nhiều nền tảng để bạn lựa chọn: blog cá nhân (như website TOPS này), YouTube, podcast, newsletter qua email, các mạng xã hội như Twitter (giờ là X), Facebook, TikTok… Mỗi nền tảng có đặc điểm riêng. Sơn từng thử đủ thứ: kênh YouTube về fitness, trang Instagram về digital art, chạy quảng cáo… nhưng khi bắt đầu với Twitter, mọi thứ mới thực sự “khớp” lại.

Vì sao ư? Twitter (X) là nền tảng của ý tưởng và văn bản. Bạn chỉ cần khả năng gõ phím và sắp xếp ý tưởng. Nó đề cao sự rõ ràng và mạch lạc trong giao tiếp. Nút “retweet” giúp nội dung của bạn lan tỏa dễ dàng hơn nhiều so với việc chia sẻ lại trên các nền tảng khác. Phần bình luận cũng giống như một diễn đàn thu nhỏ, giúp tăng tương tác. Việc bắt đầu bằng cách viết (trên Twitter hay blog) cũng giúp bạn rèn luyện khả năng diễn đạt, nền tảng cho mọi hình thức nội dung khác sau này.

Ban đầu, hãy tập trung vào việc tạo nội dung ở cấp độ người mới bắt đầu (beginner level). 95% khán giả trên mạng là người mới. Bạn có những kiến thức nền tảng từ quá trình nghiên cứu ở Bước 2 mà người khác chưa biết. Hãy chia sẻ những lời khuyên hành động được, những nguyên tắc cơ bản. Quan sát những người đi trước trong lĩnh vực của bạn, xem họ làm gì hiệu quả, “giải phẫu” nội dung của họ để hiểu cấu trúc và cách truyền tải, sau đó tổng hợp lại theo cách riêng của bạn. Đừng chỉ tiêu thụ nội dung như một người đọc/xem thông thường, hãy tiêu thụ như một nhà nghiên cứu.

Ngoài ra, một điều cực kỳ quan trọng mà bạn cần học là cách thu hút sự chú ý (capture attention). Trong cái biển thông tin mênh mông này, nếu nội dung của bạn không khiến người khác dừng lại, họ sẽ không đọc, không xem, không tương tác. Điều này không có nghĩa là bạn phải giật tít hay làm nội dung “rác” để câu view. Nó có nghĩa là bạn cần hiểu tâm lý con người.

Hãy bắt đầu bằng việc nói về vấn đề (problems) mà khán giả của bạn đang gặp phải. Khi bạn chạm đúng nỗi đau của họ, bạn sẽ tạo ra một khoảng trống tò mò (curiosity gap) và họ sẽ muốn tìm hiểu giải pháp. Sử dụng con số, thống kê cũng là cách hiệu quả để thu hút sự chú ý. Nếu bạn muốn đào sâu về kỹ năng này, hãy tìm hiểu về copywriting (viết quảng cáo/bán hàng có tính thuyết phục) và các framework như AIDA hay PASTOR. Đó là những công cụ cực mạnh giúp bạn cấu trúc thông điệp của mình.

Trong quá trình chia sẻ, hãy luôn nhớ: Bạn đang viết cho ai? Tốt nhất là hãy viết cho chính mình. Viết cho cái tôi của bạn trong quá khứ, người đang vật lộn với những vấn đề mà bạn đã vượt qua. Viết cho cái tôi hiện tại của bạn, để củng cố những thói quen tốt hoặc giải quyết những khó khăn đang gặp phải. Viết cho cái tôi tương lai, như một lời nhắc nhở hoặc động viên. Khi bạn viết chân thành cho chính mình, khả năng cao là sẽ có rất nhiều người khác đồng cảm và tìm thấy giá trị.

Coi mạng xã hội như cuốn nhật ký công khai, nơi lưu trữ những suy nghĩ, khám phá và bài học của bạn. Coi đó là ngôi trường công cộng nơi bạn vừa học vừa dạy. Nhưng hãy cẩn thận, đừng bị cuốn vào cuộc đua tăng trưởng số lượng follower hay like ảo. Điều đó chỉ là bề nổi. Cái cốt lõi của Value Creator là chiều sâu và sự rõ ràng (depth and clarity).

Đây là lý do vì sao newsletter qua email lại quan trọng đến vậy. Mạng xã hội có thể biến mất bất cứ lúc nào (Sơn đã chứng kiến nhiều người mất tài khoản rồi). Nhưng danh sách email là của bạn. Newsletter cho phép bạn chia sẻ những nội dung dài hơn, đi sâu hơn vào một chủ đề, nuôi dưỡng mối quan hệ sâu sắc hơn với khán giả. Sơn từng nghĩ “Ai mà đọc email bây giờ?”. Nhưng sự thật là rất nhiều người đang kiếm tiền triệu đô la Mỹ (tương đương hàng chục tỷ đồng Việt Nam) chỉ từ danh sách email của họ. Hãy thử nghiệm đi, bạn sẽ thấy nó hiệu quả thế nào.

Quy trình của Sơn khi viết newsletter thường là:

1. Ghi lại những “Golden Nugget Ideas” (ý tưởng vàng) trong quá trình nghiên cứu.
2. Chọn một chủ đề muốn đào sâu cho newsletter.
3. Sử dụng framework để phân tích chủ đề thành các phần nhỏ (mục tiêu, lợi ích, các góc nhìn, các ý chính…).
4. Ghép nối các ý tưởng từ ghi chú lại, thêm vào góc nhìn và trải nghiệm cá nhân.
5. Viết bản nháp, tập trung vào sự rõ ràng và chiều sâu.
6. Chỉnh sửa và gửi đi.

Newsletter là nơi bạn tổng hợp, kết nối các mảng kiến thức khác nhau (như Sơn kết nối thần kinh học với triết học trong newsletter của mình), rèn luyện khả năng diễn đạt và tạo ra những nội dung có giá trị thực sự. Sau đó, bạn có thể tái sử dụng (repurpose) nội dung newsletter thành video YouTube, podcast, hay các bài đăng ngắn trên mạng xã hội.

Kết Luận: Bắt Đầu Từ Cái “Tò Mò” Của Bạn

Trở thành Value Creator là một con đường sự nghiệp đầy ý nghĩa và tiềm năng trong kỷ nguyên số. Nó phù hợp với những người yêu thích học hỏi, có khả năng tổng hợp và muốn chia sẻ giá trị của mình cho cộng đồng. Con đường này đòi hỏi sự kiên trì, sẵn sàng học hỏi liên tục và dũng cảm đưa ý tưởng của mình ra ngoài.

Ban đầu, bạn sẽ không biết mình đang làm gì đâu. Sơn cũng vậy mà. Cảm giác bơ vơ, không chắc chắn là hoàn toàn bình thường. Nhưng hãy cam kết thử nó trong một khoảng thời gian nhất định, ví dụ 2 tuần hoặc 1 tháng. Hãy làm đều đặn các bước: khám phá điều tò mò -> nghiên cứu sâu -> ghi chú lại những ý tưởng -> chia sẻ trên một nền tảng đơn giản như Twitter hoặc bắt đầu newsletter. Bạn sẽ thấy những tia sáng đầu tiên của sự tăng trưởng, dù là nhỏ, và điều đó sẽ tạo động lực rất lớn.

Như Sơn đã từng chia sẻ, việc viết và tạo ra giá trị không chỉ giúp Sơn xây dựng TOPS và kiếm tiền, mà còn là một hành trình phát triển bản thân mạnh mẽ. Tư duy trở nên rõ ràng hơn, khả năng diễn đạt tốt hơn, và cảm giác bình an, ổn định hơn rất nhiều so với thời còn loay hoay trong chế độ sinh tồn (survival mode) của việc làm freelance truyền thống.

Đừng sợ sai khi bắt đầu. Ai cũng sai hết. Quan trọng là bạn dám bước chân lên con đường này. Chỉ cần bắt đầu từ cái “tò mò” nhỏ nhất trong bạn, và đi từng bước một.
Chúc bạn tìm thấy niềm vui và ý nghĩa trên hành trình trở thành Value Creator của riêng mình!